Een paar jaar geleden, zeggen journalist Danielle Batist (40) uit Utrecht en actrice Thekla Reuten (48) uit Amsterdam, leek het dat je met een mobiele telefoon iets positiefs aan je kinderen gaf. Iets leuks. „Maar het is een paard van Troje gebleken”, zegt Reuten. „Het is niet wenselijk een kind toegang tot internet in zijn zak te geven. ‘Kijkchallenges’, waarbij kinderen elkaar uitdagen steeds akeliger filmpjes te bekijken, van afranselingen tot onthoofdingen, zijn niet normaal. Of cosmeticareclame gericht op meisjes van acht. De prefrontale cortex is nog niet ontwikkeld in de puberteit. En toch geven we juist dan een verslavend apparaat.” „Maar ook los van onderzoek”, zegt Batist. „Je weet toch zelf ook hoe moeilijk het is om dat verslavende ding weg te leggen. Dan heb je voor je kind al genoeg om je zorgen over te maken.”
Batist (twee dochters, van acht en zes) en Reuten (twee zoons, acht en vijf) willen de norm dat kinderen al op de basisschool een smartphone krijgen veranderen. Ze brengen het onderwerp ter sprake waar ze kunnen, op het schoolplein en in de politiek.
Per 1 juli willen ze – met een groep gelijkgestemden – ouders in heel Nederland met elkaar in contact brengen die hun kinderen voorlopig geen smartphone willen geven, via de website smartphonevrijopgroeien.nl.
Grassroots
In andere landen, zoals Duitsland, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, waren er al vergelijkbare grassroots-ouderbewegingen, die razendsnel duizenden tot tienduizenden aanhangers vergaarden. Smartphonevrij Opgroeien heeft zich gevormd naar Engels voorbeeld: zusterbeweging Smartphone Free Childhood hield in mei een webinar voor ouders van over de hele wereld en gaf de deelnemers per land (onder wie een tiental Nederlanders) elkaars mailadres, zodat die met elkaar in contact konden komen.
Dat contact is belangrijk, zegt Batist, „zodat ouders ervaren dat ze niet de enige zijn met zorgen.” „Groepsdruk kun je tegengaan door verbinding”, vult Reuten aan. „Als een kwart van de kinderen in de klas geen smartphone heeft, verandert de norm al. Dat zijn dus maar zeven of acht kinderen, hè? Mensen zijn vaak bang dat ze hun kind buiten de groep zetten door geen smartphone te geven, maar je houdt ze juist tot een geschiktere leeftijd ergens uit.” Batist: „Ik zie het ook meer als bevrijden dan beschermen.”
Het is niet wenselijk een kind toegang tot internet in zijn zak te geven
Batist maakte de website. Mensen kunnen zich opgeven voor een nieuwsbrief en informatie vinden over kinderen en smartphones die mensen, bijvoorbeeld in de ouderapp van hun klas, kunnen kopiëren om het gesprek te openen over het onderwerp. Er is ook aandacht voor alternatieve, ‘simpele’ telefoons.
Verder kunnen ouders op de site kijken of op hun school al een WhatsAppgroep is van gelijkgestemden of hun eigen groep aanmelden, want net als de buitenlandse zusterbewegingen organiseren ze zich in lokale appgroepen. „Ja, dat is wel ironisch”, zegt Batist. „Maar goed, ik zat namens mijn kinderen toch al in twintig groepen, van schaatsen tot scouting.” Voor mensen die niet willen appen, is er nog een discord server, een website met een forum waar mensen met elkaar kunnen praten.
Marjolein Moorman
Smartphonevrij Opgroeien heeft nog geen leeftijd vastgesteld tot wanneer kinderen smartphonevrij zouden moeten opgroeien. In andere landen pleiten oudercollectieven voor veertien of zestien jaar. „Maar een veilige norm stellen, vind ik niet alleen een taak voor ouders”, zegt Batist. „Daar zijn toch onderzoekers voor, net als bij alcohol? We willen als organisatie niet zeggen hoe het moet. Het is alleen bij gebrek aan wetgeving en handhaving dat we dit doen, naast onze baan en als de kinderen in bed liggen.” Voor verschillende sociale media, zoals TikTok en Snapchat, moet een kind dertien jaar zijn, maar jongere kinderen kunnen ook gewoon invullen dat ze dertien zijn.
Reuten is gaan praten met Marjolein Moorman (PvdA), de Amsterdamse wethouder onderwijs, jeugd(zorg) en armoedebestrijding. „Ik heb haar voorgelegd dat er een golf kinderen aankomt zónder smartphone. Mijn kinderen komen straks bijvoorbeeld zonder smartphone maar met een Nokia naar school.” Een telefoon waarmee je niet op sociale media kunt en waarop je geen apps kunt installeren. „Maar scholen leunen zeer op apps zoals Magister.” Daarin worden onder meer de cijfers bijgehouden en de roosters weergegeven. „Dat moet worden teruggedraaid”, vindt Reuten. Ze vertelt dat het gesprek met Moorman weerklank vond en dat er een vervolggesprek komt.
Brugklas
„Het is de norm geworden dat kinderen in groep zeven of acht leren met een smartphone om te gaan”, zegt Batist. „Omdat je in de brugklas vaak geacht wordt zo’n ding te hebben. Wij zeggen nu terug: begin er nog maar helemaal niet mee.”
„Je hoeft het ook niet te ‘leren’”, zegt Reuten. „Kinderen ontdekken in een seconde hoe WhatsApp werkt. Laat ouders in de zomervakantie maar eens nadenken of ze hun kind überhaupt een smartphone willen geven.”
Het is alleen bij gebrek aan wetgeving en handhaving dat we dit doen, naast onze baan
Wat vinden hun eigen kinderen eigenlijk van het initiatief? „De oudste vroeg laatst wel wanneer hij een smartphone kreeg”, zegt Reuten. „Ik vertelde hem dat dat ding mijn tijd en aandacht vaak opslokt en hoe algoritmes werken. En dat de kinderen van de ceo’s van Google en Apple geen smartphone mogen en op schermvrije scholen zitten. Dat maakte indruk.”
„Mijn oudste dochter ziet soms kinderen ineens niet meer meespelen als ze een smartphone krijgen”, zegt Batist. „Die zitten dan op hun telefoon. Ik denk dat we straks op deze jaren terugkijken en zeggen: wat ongelofelijk dat we kinderen toen nog smartphones gaven.”
Lees ookEigenlijk is het verdacht dat een peuter wél 20 minuten rustig naar de tv kan kijkenEen versie vandit artikelverscheen ook inde krantvan 2 juli 2024.